Trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế nhanh chóng, logistics đô thị tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và nhu cầu vận chuyển ngày càng gia tăng. Bài viết dưới đây, 247Express sẽ làm rõ khái niệm logistics đô thị là gì, phân tích những vấn đề đang tồn tại và đề xuất các giải pháp nhằm tối ưu hóa hoạt động logistics tại các thành phố lớn tại Việt Nam.

LOGISTICS ĐÔ THỊ LÀ GÌ?

Logistics đô thị được định nghĩa là một hệ thống tối ưu hóa các hoạt động cung ứng hàng hóa và dịch vụ trong phạm vi đô thị, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của khách hàng, đồng thời giảm thiểu chi phí vận chuyển và hạn chế tác động tiêu cực đến hạ tầng, môi trường và xã hội.

Khái niệm và mục tiêu của logistics đô thị

Mục tiêu của logistics đô thị là hướng tới sự phát triển bền vững trên cả 3 khía cạnh:

• Kinh tế: giảm chi phí vận chuyển, tăng hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp;
• Xã hội: cải thiện chất lượng sống của người dân, giảm tắc nghẽn giao thông;
• Môi trường: giảm phát thải khí nhà kính, tiếng ồn và chất thải.

NHỮNG VẤN ĐỀ LOGISTICS ĐÔ THỊ TẠI VIỆT NAM

Tình trạng tắc nghẽn giao thông

Các thành phố lớn như Hà Nội và TP. HCM đang phải đối mặt với tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng, đặc biệt là vào giờ cao điểm và những ngày lễ tết. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ sở hạ tầng giao thông chưa đáp ứng kịp với sự gia tăng nhanh chóng của dân số và phương tiện giao thông cá nhân.

Tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng tại các thành phố lớn

Ùn tắc giao thông khiến tốc độ di chuyển và giao hàng của các đơn vị vận tải bị giảm đáng kể, dẫn đến "leadtime" kéo dài, đơn hàng không được giao đúng hẹn, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ và uy tín của doanh nghiệp logistics.

Để giải quyết vấn đề này, chính phủ đã triển khai một số giải pháp như quy định thời gian cấm giờ, cấm tải đối với xe tải lớn lưu thông trong nội đô. Tuy nhiên, giải pháp này lại gây tăng chi phí logistics do khó tận dụng được lợi thế quy mô sử dụng xe tải lớn và phát sinh vấn đề về thời gian giao nhận hàng hóa.

Lượng hàng hóa luân chuyển lớn

Sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống bán lẻ hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi đã tạo nên một áp lực rất lớn cho hoạt động logistics đô thị. Đặc thù đơn hàng của kênh bán lẻ hiện đại thường có số lượng rất lớn nhưng quy mô nhỏ lẻ, đa dạng về chủng loại, khiến quá trình soạn hàng và giao nhận trở nên phức tạp, tốn nhiều thời gian.

Để tiết kiệm chi phí, các đơn vị vận tải phải cố gắng ghép nhiều đơn hàng nhỏ vào một chuyến xe, dẫn đến tình trạng sai sót, thất lạc chứng từ và làm giảm hiệu suất giao hàng. Điều này đòi hỏi cần có giải pháp đồng bộ từ khâu lập kế hoạch đến vận hành để tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng.

Sự bùng nổ của thương mại điện tử

Bên cạnh kênh bán lẻ hiện đại, thương mại điện tử là một xu hướng tất yếu và đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam trong những năm gần đây. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng đơn hàng trực tuyến đã tạo ra một áp lực rất lớn lên hạ tầng logistics đô thị vốn đã quá tải.

Ngành thương mại điện tử ngày càng phát triển mạnh

Cùng với đó là sự xuất hiện ngày càng nhiều của các tài xế xe máy chuyên giao hàng nhanh, góp phần làm gia tăng mật độ giao thông và ảnh hưởng đến an toàn, trật tự đô thị. Hệ lụy là tình trạng ùn tắc, ô nhiễm không khí và tiếng ồn ngày càng trở nên trầm trọng hơn.

Áp lực giao hàng trong thời gian ngắn cũng khiến chi phí vận chuyển tăng cao và ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Vì vậy, cần những giải pháp đột phá, tận dụng sức mạnh công nghệ để giải quyết bài toán thương mại điện tử trong bối cảnh logistics đô thị.

GIẢI PHÁP CHO LOGISTICS ĐÔ THỊ TẠI VIỆT NAM

Xây dựng hệ thống trung chuyển hàng hóa (Hub)

Việc xây dựng các trung tâm trung chuyển hàng hóa hay còn gọi là Hub ở những vị trí chiến lược trong thành phố là một giải pháp hiệu quả để tối ưu hóa hoạt động logistics đô thị. Các Hub sẽ đóng vai trò như những "ga trung chuyển", tập trung tiếp nhận hàng hóa từ các xe tải lớn vào ban đêm, sau đó phân loại, sắp xếp và giao đến các điểm đến cuối cùng trong nội thành bằng các phương tiện nhỏ, linh hoạt như xe máy, xe ba gác.

Trung tâm trung chuyển hàng hóa (Hub)

Yếu tố quan trọng nhất là phải lựa chọn được những vị trí thích hợp để xây dựng Hub, sao cho thuận tiện trong việc kết nối với các kho hàng ngoại thành và phân phối hàng hóa đến các điểm giao trong nội đô. Hub có thể có quy mô từ vài trăm đến vài ngàn m2, hoạt động 24/7 và được vận hành như một trung tâm logistics thu nhỏ.

Bảng so sánh ưu nhược điểm của mô hình Hub:

 

Tối ưu hóa giao hàng vào ban đêm

Xu hướng sử dụng xe tải lớn để giao hàng vào ban đêm là một giải pháp tối ưu nhằm tận dụng lợi thế về quy định cấm giờ, cấm tải và giảm chi phí vận chuyển. Việc chở được nhiều đơn hàng trong cùng một chuyến sẽ giúp giảm số lượt xe phải chạy, góp phần hạn chế ùn tắc giao thông vào ban ngày.

Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, các doanh nghiệp logistics cần có những chính sách kích cầu, khuyến khích khách hàng đồng ý chuyển đổi thời gian nhận hàng sang ban đêm như giảm giá cước,... Bên cạnh đó, việc đầu tư vào các giải pháp công nghệ để tăng tốc độ dỡ hàng (unloading), đảm bảo xe tải rời khỏi thành phố trước 6h sáng để không phát sinh thêm chi phí chờ đợi, neo đậu là rất cần thiết.

Bảng so sánh ưu nhược điểm của giải pháp giao hàng ban đêm:

 

Áp dụng mô hình giao hàng tức thời

Trước sự bùng nổ của thương mại điện tử và nhu cầu giao hàng nhanh, việc tận dụng nguồn phương tiện sẵn có đang di chuyển trên đường phố để thực hiện việc giao hàng là một xu hướng tất yếu. Sự thành công của các ứng dụng gọi xe công nghệ như Uber, Grab hay các nền tảng giao đồ ăn như Now, Be cho thấy tiềm năng to lớn của mô hình này.

Việc ứng dụng công nghệ để kết nối trực tiếp nhu cầu của khách hàng với mạng lưới tài xế tự do, sử dụng điện thoại thông minh và hệ thống định vị toàn cầu (GPS) để đảm bảo việc giao hàng đúng địa điểm, đúng thời gian sẽ là chìa khóa để giải quyết bài toán logistics đô thị trong kỷ nguyên số.

Bảng so sánh ưu nhược điểm của mô hình giao hàng tức thời:

 

Tích hợp phần mềm quản lý vận tải (TMS)

Với đặc thù của logistics đô thị là số lượng điểm giao lớn, đơn hàng nhỏ lẻ và yêu cầu giao hàng nhanh, việc quản lý và sắp xếp kế hoạch vận chuyển sao cho tối ưu là một thách thức rất lớn. Chính vì vậy, giải pháp tích hợp phần mềm quản lý vận tải (TMS) sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản trị và vận hành của doanh nghiệp logistics.

Ứng dụng phần mềm quản lý vận tải (TMS)

Nhờ việc ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), máy học (machine learning) và khả năng xử lý dữ liệu lớn (big data), TMS có thể tự động hóa việc lập kế hoạch giao hàng, tính toán tuyến đường tối ưu, cân đối tải trọng và sắp xếp lịch trình cho tài xế một cách nhanh chóng và chính xác. TMS cũng giúp theo dõi, giám sát đơn hàng theo thời gian thực, cảnh báo kịp thời khi có sự cố và hỗ trợ việc điều phối, xử lý các tình huống phát sinh trong quá trình giao hàng.

Bên cạnh việc tối ưu hóa việc quản lý vận tải, TMS còn mang lại lợi ích to lớn trong việc hợp lý hóa nguồn lực, giảm thiểu lãng phí và nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng. Tuy nhiên, việc đầu tư và triển khai TMS cũng đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân sự đáng kể, cùng với đó là nhu cầu nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin của doanh nghiệp.

Bảng so sánh ưu nhược điểm của giải pháp tích hợp TMS:

 

Để triển khai thành công các giải pháp logistics đô thị nêu trên, cần sự phối hợp chặt chẽ và cam kết của các bên liên quan, bao gồm chính quyền địa phương, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics, các hãng vận tải, hãng thương mại điện tử và cả người tiêu dùng.

Một lộ trình triển khai bài bản và toàn diện có thể bao gồm các bước sau:

• Bước 1: Nghiên cứu, khảo sát và đánh giá toàn diện thực trạng hoạt động logistics tại các thành phố lớn, làm rõ các điểm nghẽn và thách thức chính.
• Bước 2: Xây dựng chiến lược và kế hoạch tổng thể phát triển logistics đô thị, lựa chọn và ưu tiên các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế.
• Bước 3: Rà soát, hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách hỗ trợ cho hoạt động logistics đô thị như quy hoạch hạ tầng, ưu đãi đầu tư, cải cách thủ tục hành chính.
• Bước 4: Huy động nguồn lực tài chính, con người và công nghệ để triển khai các dự án trọng điểm như xây dựng hệ thống trung tâm trung chuyển hàng hóa, phát triển nền tảng chia sẻ dữ liệu và đầu tư trang thiết bị, phương tiện hiện đại.
• Bước 5: Tổ chức truyền thông và tập huấn nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp, đối tác và cộng đồng về tầm quan trọng và lợi ích của logistics đô thị xanh, thông minh.
• Bước 6: Thí điểm một số mô hình điểm, đánh giá hiệu quả, rút kinh nghiệm và từng bước mở rộng, nhân rộng các giải pháp đã được chứng minh.
• Bước 7: Xây dựng hệ thống tiêu chí và đánh giá định kỳ hiệu quả hoạt động logistics đô thị, làm cơ sở để cải tiến liên tục và phát triển bền vững.

Tóm lại, trước bối cảnh đô thị hóa nhanh và sự bùng nổ thương mại điện tử, việc xây dựng một hệ thống logistics đô thị xanh, thông minh, hiệu quả đang trở thành một yêu cầu bức thiết đối với các thành phố lớn của Việt Nam. Để hiện thực hóa điều này, chúng ta cần tận dụng sức mạnh của khoa học công nghệ, sự chung tay của các doanh nghiệp và sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền.

Thông qua việc kết hợp linh hoạt các giải pháp như phát triển hệ thống trung tâm trung chuyển, tối ưu giao hàng ban đêm, áp dụng mô hình giao tức thời và tích hợp phần mềm quản lý vận tải, chúng ta hoàn toàn có thể từng bước giải quyết các thách thức của logistics đô thị, mang lại lợi ích thiết thực về kinh tế, xã hội và môi trường. Đây sẽ là một hành trình không dễ dàng nhưng chắc chắn sẽ đem lại những giá trị to lớn và lâu dài, góp phần xây dựng các đô thị Việt Nam phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sống của người dân.