Trong bối cảnh ngành logistics đang phát triển mạnh mẽ, việc tìm kiếm các giải pháp tối ưu hóa hoạt động vận tải trở nên vô cùng quan trọng và cần thiết. Một trong những mô hình được ứng dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả cao là mô hình Hub and Spoke. Trong bài viết này, 247Express sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về mô hình Hub and Spoke, phân tích các ưu nhược điểm cũng như chỉ ra những ứng dụng cụ thể của mô hình trong các lĩnh vực then chốt của ngành logistics tại Việt Nam như hàng không, vận chuyển và hàng hải.

MÔ HÌNH HUB AND SPOKE LÀ GÌ?

Hub and Spoke là một mô hình tổ chức mạng lưới giao thông vận tải dựa trên nguyên tắc tập trung các điểm trung chuyển hàng hóa (Hub) và kết nối chúng với các điểm đến cuối cùng (Spoke). Thay vì vận chuyển hàng hóa trực tiếp giữa các điểm xuất phát và điểm đến, hàng hóa sẽ được vận chuyển đến các Hub trước, sau đó mới được phân phối đến các Spoke.

Mô hình Hub and Spoke trong logistics

Mô hình Hub and Spoke hoạt động dựa trên ba thành phần chính:

• Hub (trung tâm trung chuyển): Đóng vai trò là điểm tập kết hàng hóa và điều phối các luồng vận chuyển trong toàn bộ hệ thống. Tại các Hub, hàng hóa được xếp dỡ, phân loại và trung chuyển đến các điểm đến khác nhau.
• Spoke (điểm đến cuối cùng): Là nơi hàng hóa được giao đến tay khách hàng. Các điểm Spoke thường nằm ở vị trí địa lý xa Hub và có thể được kết nối với Hub bằng một hoặc nhiều phương thức vận tải khác nhau.
• Phương tiện vận chuyển: Là các loại phương tiện được sử dụng để vận chuyển hàng hóa giữa các Hub và Spoke, bao gồm máy bay, tàu thuyền, xe tải, tàu hỏa... Sự đa dạng của các phương thức vận tải giúp mô hình Hub and Spoke có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Mô hình Hub and Spoke được phát triển và hoàn thiện trong nhiều thập kỷ qua. Khởi nguồn từ những năm 1950 trong ngành hàng không, mô hình này nhanh chóng được các hãng vận tải hàng đầu thế giới áp dụng và mở rộng sang các lĩnh vực khác. Tại Việt Nam, cho đến năm 2020 thì mới bắt đầu hình thành và được ứng dụng bởi các công ty logistics chuyên nghiệp. Xuất phát điểm của mô hình Hub and Spoke phát triển ngày càng mạnh chính là đưa ra giải pháp cho giao thông vận tải khi đại dịch Covid-19 bùng nổ.

ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH HUB AND SPOKE TRONG HOẠT ĐỘNG LOGISTICS

Đánh giá ưu và nhược điểm của mô hình Hub and Spoke

Ưu điểm

Mô hình Hub and Spoke mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho hoạt động logistics:

• Tối ưu hóa quá trình vận chuyển: Bằng cách tập trung hàng hóa qua các Hub trung tâm, mô hình Hub and Spoke giúp giảm đáng kể số lượng điểm trung chuyển, từ đó rút ngắn quãng đường vận chuyển, tiết kiệm thời gian và chi phí nhiên liệu.
• Nâng cao tần suất vận chuyển: Nhờ việc kết nối chặt chẽ giữa các Hub và Spoke, mô hình Hub and Spoke cho phép tăng số lượng chuyến hàng, giảm thời gian chờ đợi cho khách hàng, nâng cao chất lượng dịch vụ.
• Gia tăng hiệu quả kinh tế: Với việc tập trung khối lượng hàng hóa lớn tại các Hub, mô hình Hub and Spoke tạo ra lợi thế kinh tế nhờ quy mô (economies of scale). Điều này giúp các doanh nghiệp logistics giảm giá thành vận chuyển trên mỗi đơn vị hàng hóa, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Nhược điểm

Bên cạnh những lợi ích đáng kể, mô hình Hub and Spoke cũng tồn tại một số nhược điểm nhất định:

• Phụ thuộc vào các Hub trung tâm: Do vai trò quan trọng của các Hub trong việc điều phối luồng hàng, bất kỳ sự gián đoạn nào tại một Hub đều có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn bộ hệ thống. Việc đảm bảo an toàn, an ninh và vận hành thông suốt tại các Hub là yêu cầu then chốt.
• Thiếu tính linh hoạt: Mô hình Hub and Spoke đòi hỏi hàng hóa phải trải qua nhiều khâu trung chuyển trước khi đến tay khách hàng, do đó mô hình có thể kém linh hoạt hơn so với vận chuyển trực tiếp. Tuy nhiên, nhược điểm này có thể được khắc phục bằng quy trình vận hành hiệu quả và ứng dụng công nghệ thông tin.

ỨNG DỤNG CỦA MÔ HÌNH HUB AND SPOKE TRONG TỪNG LĨNH VỰC

Hàng không

Trong lĩnh vực hàng không, mô hình Hub and Spoke đã được Vietnam Airlines triển khai hiệu quả với hai Hub chính là sân bay quốc tế Nội Bài (Hà Nội) và Tân Sơn Nhất (TP.HCM). Hành khách từ các điểm Spoke như Đà Nẵng, Huế, Phú Quốc có thể dễ dàng kết nối với các chuyến bay quốc tế đến châu Âu, Úc, Mỹ thông qua hai Hub này.

Ứng dụng của mô hình Hub and Spoke trong lĩnh vực hàng không

Nhờ mô hình Hub and Spoke, Vietnam Airlines đã thu được những lợi ích đáng kể:

• Gia tăng số lượng hành khách thông qua hệ thống chuyển tiếp tại các Hub;
• Tăng tần suất các chuyến bay nội địa và quốc tế, rút ngắn thời gian chờ đợi cho hành khách;
• Tiết kiệm chi phí khai thác và bảo dưỡng máy bay nhờ việc tập trung nguồn lực tại các Hub chính.

Vận chuyển hàng hóa

Sự bùng nổ của thương mại điện tử và nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng cao đã thúc đẩy các công ty logistics trong nước ứng dụng mô hình Hub and Spoke để nâng cao chất lượng dịch vụ giao hàng. Theo đó, hàng hóa từ các nhà bán hàng sẽ được tập kết về các Hub lớn đặt tại Hà Nội và TP.HCM, sau đó được phân loại và vận chuyển đến các điểm Spoke trải rộng trên toàn quốc.

Hàng hóa sẽ được tập kết tại các Hub trước khi vận chuyển đến tay người nhận

Việc áp dụng mô hình Hub and Spoke trong vận chuyển hàng hóa mang lại những lợi ích thiết thực:

• Nâng cao tốc độ và độ tin cậy của dịch vụ giao hàng nhờ tần suất cao và sự kết nối chặt chẽ giữa Hub và Spoke;
• Tối ưu hóa quy trình phân loại, đóng gói và vận chuyển hàng hóa nhờ sự chuyên môn hóa tại các Hub;
• Nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường logistics, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng từ các doanh nghiệp.

Hàng hải

Đại dịch Covid-19 đã gây ra nhiều thách thức cho hoạt động logistics hàng hải, với việc nhiều chuyến tàu bị hủy bỏ, hàng hóa bị ứ đọng tại cảng. Trong bối cảnh này, mô hình Hub and Spoke đã chứng minh hiệu quả trong việc duy trì đà lưu thông hàng hóa. Thay vì vận chuyển trực tiếp, hàng hóa xuất nhập khẩu sẽ được tập trung về các Hub cảng lớn như Hải Phòng, Cái Mép - Thị Vải trước khi được trung chuyển đến các cảng Spoke trên khắp cả nước.

Nhờ mô hình Hub and Spoke, ngành logistics hàng hải của Việt Nam đã gặt hái được những thành tựu đáng kể:

• Giảm ùn tắc và quá tải tại các cảng biển, đảm bảo luồng hàng hóa thông suốt;
• Rút ngắn thời gian xếp dỡ và thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu;
• Mở rộng khả năng kết nối và thông thương với các tuyến hàng hải quốc tế quan trọng.

Trên thế giới, mô hình Hub and Spoke cũng đang được các cảng trung chuyển hàng đầu như Singapore, Rotterdam (Hà Lan), Jebel Ali (UAE) triển khai thành công, góp phần tạo nên những trung tâm logistics đẳng cấp quốc tế.

Tóm lại, mô hình Hub and Spoke đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa hoạt động logistics và vận tải. Với những ưu điểm về quy mô, sự chuyên môn hóa và khả năng kết nối, mô hình này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho doanh nghiệp. Trong bối cảnh ngành logistics Việt Nam đang hướng tới mục tiêu trở thành một trung tâm trung chuyển hàng hóa khu vực và quốc tế, việc chú trọng đầu tư và phát triển các Hub hiện đại, đồng bộ được xem là chìa khóa để hiện thực hóa tầm nhìn này.

Bên cạnh đó, để phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của mô hình Hub and Spoke, các doanh nghiệp logistics cần chú trọng nâng cao năng lực quản trị, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và tự động hóa, đồng thời linh hoạt thích ứng với những biến động của thị trường. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan như cơ quan quản lý nhà nước, hãng tàu, hãng hàng không và đối tác nước ngoài cũng sẽ đóng vai trò then chốt trong thành công của mô hình Hub and Spoke nói riêng và sự phát triển bền vững của ngành logistics Việt Nam nói chung trong tương lai.